Ali Khamenei là ai? Chân dung Lãnh tụ Tối cao Iran và quyền lực tối thượng

Ayatollah Sayyid Ali Hosseini Khamenei là một trong những nhân vật có ảnh hưởng sâu rộng và bền bỉ nhất tại Trung Đông hiện đại. Kể từ khi kế vị Ayatollah Khomeini vào năm 1989, ông đã nắm giữ quyền lực tối cao tại Iran, kiểm soát toàn bộ các thiết chế chính trị, quân sự, tư pháp và truyền thông. Với sự kết hợp giữa quyền lực tôn giáo và chiến lược chính trị khôn khéo, Khamenei đã dẫn dắt Iran vượt qua nhiều biến động, đồng thời cũng là trung tâm của nhiều tranh cãi quốc tế liên quan đến hạt nhân, chiến tranh ủy nhiệm và các phong trào đối kháng trong nước.

Ali Khamenei là ai?

Ali Khamenei sinh ngày 19 tháng 4 năm 1939 tại thành phố Mashhad, Iran, trong một gia đình học giả Hồi giáo gốc Azerbaijani. Ngay từ nhỏ, ông đã được giáo dục trong môi trường tôn giáo nghiêm ngặt, và nhanh chóng nối bước cha mình trở thành một giáo sĩ Shi’a. Ông theo học tại các trung tâm học thuật hàng đầu như Mashhad, Najaf (Iraq) và đặc biệt là thành phố Qom.

Khamenei sớm tham gia các hoạt động phản kháng chế độ quân chủ Pahlavi, bị bắt giữ và lưu đày nhiều lần. Sau cuộc Cách mạng Hồi giáo năm 1979, ông nổi lên như một nhân vật chính trị trung thành với tư tưởng Khomeini. Năm 1981, sau vụ ám sát tổng thống Mohammad-Ali Rajai, Khamenei được Quốc hội Iran bầu làm Tổng thống thứ ba của nước Cộng hòa Hồi giáo.

Từ Tổng thống đến lãnh tụ tối cao

Tháng 6 năm 1981, ông bị thương nặng trong một vụ ám sát bằng bom được thực hiện bởi tổ chức chống đối Mojahedin-e-Khalq, khiến tay phải bị liệt vĩnh viễn. Tuy nhiên, vụ việc không ngăn cản ông tiếp tục con đường chính trị. Khamenei giữ cương vị Tổng thống Iran trong thời kỳ căng thẳng nhất của chiến tranh Iran–Iraq và thiết lập mối liên kết chặt chẽ với lực lượng Vệ binh Cách mạng (IRGC), vốn sẽ là trụ cột quyền lực trung thành với ông trong những thập kỷ tiếp theo.

Sau khi Ayatollah Khomeini qua đời vào năm 1989, một cuộc họp bất thường của Hội đồng Chuyên gia đã bầu Khamenei làm Lãnh tụ Tối cao. Mặc dù chưa đạt cấp độ giáo sĩ tối cao (marja’), ông vẫn được chọn vì lòng trung thành với di sản cách mạng và năng lực tổ chức xuất sắc. Kể từ đó, ông nắm giữ quyền lực tối cao về quân sự, tư pháp, truyền thông, cùng vai trò chỉ đạo cuối cùng trong mọi chính sách quốc gia.

Quyền lực toàn diện và ảnh hưởng vượt biên giới

Với tư cách là Lãnh tụ Tối cao, Khamenei có quyền bổ nhiệm Chánh án, Tư lệnh các lực lượng vũ trang, người đứng đầu các cơ quan truyền thông quốc gia và thậm chí có quyền phủ quyết nghị quyết của Quốc hội thông qua Hội đồng Giám hộ. Ông không phải là nhân vật đứng đầu chính phủ một cách danh nghĩa, nhưng trong thực tế, ông là người quyết định tối hậu trong tất cả các lĩnh vực từ đối nội đến đối ngoại.

Về chính sách khu vực, dưới thời ông, Iran đã mở rộng ảnh hưởng thông qua việc hỗ trợ các nhóm vũ trang như Hezbollah ở Lebanon, Houthi ở Yemen, và các nhóm Shi’a tại Iraq và Syria. Ông cũng là người khởi xướng và bảo trợ cho chiến lược phát triển năng lực tên lửa đạn đạo và chương trình hạt nhân, khiến Iran đối đầu gay gắt với Mỹ, Israel và các đồng minh phương Tây.

Khủng hoảng niềm tin và những làn sóng phản đối

Dù giữ vị trí quyền lực tuyệt đối trong hơn ba thập kỷ, Khamenei vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng. Năm 2009, cuộc bầu cử gây tranh cãi đã dẫn đến các cuộc biểu tình rộng khắp trong phong trào “Phong trào Xanh”. Khamenei đã mạnh tay đàn áp, tiếp tục ủng hộ đương kim tổng thống Mahmoud Ahmadinejad bất chấp sự bất bình lan rộng.

Gần đây, Iran chứng kiến làn sóng bất ổn nội bộ ngày càng tăng, đặc biệt sau cái chết của Mahsa Amini vào năm 2022. Khamenei bị chỉ trích vì cho phép đàn áp biểu tình và kiểm duyệt thông tin. Tình trạng kinh tế Iran suy yếu do lệnh trừng phạt quốc tế và sự cô lập ngoại giao càng khiến mức độ ủng hộ trong dân chúng giảm mạnh.

Ngoài ra, sự cao tuổi của Khamenei (hiện đã ngoài 86 tuổi) đặt ra câu hỏi lớn về vấn đề kế vị. Một số nguồn tin cho rằng con trai ông, Mojtaba Khamenei, là ứng viên tiềm năng, tuy nhiên chưa có thông báo chính thức nào từ phía chính quyền.

Một di sản chưa hoàn tất

Ali Khamenei là biểu tượng của sự kết hợp giữa quyền lực thần quyền và thực dụng chính trị. Ông vừa là người bảo vệ di sản cách mạng Hồi giáo, vừa là kiến trúc sư chính của chính sách chống phương Tây kéo dài hàng thập kỷ. Mặc dù bị chỉ trích bởi giới hoạt động nhân quyền và một bộ phận dân chúng, ông vẫn duy trì được vị thế vững chắc nhờ hệ thống kiểm soát quyền lực chặt chẽ và sự hậu thuẫn của các lực lượng bảo thủ trong và ngoài chính phủ.

Trong bối cảnh thế giới đang tái cấu trúc địa chính trị, vai trò và tầm ảnh hưởng của Khamenei có thể thay đổi. Tuy nhiên, di sản mà ông để lại dù tích cực hay tiêu cực sẽ tiếp tục định hình Iran trong nhiều năm sau khi ông rời chính trường.

Nếu bạn quan tâm đến những nhân vật có ảnh hưởng nhất trong chính trường thế giới hay các sự kiện định hình khu vực Trung Đông hiện đại, 35Express chính là nơi cập nhật nhanh chóng, khách quan và sâu sắc nhất dành cho bạn.Nguồn: https://hay1.app/nhan-vat/Ali-Khamenei-9dg9Gm.html